Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα το καλοκαίρι, κυρίως σε ακριτικά νησιά, ξυπνούν οι μνήμες και η ιεροσύνη του ψωμιού συναντώντας ξυλόφουρνους που βγάζουν συγκλονιστικά ψωμιά με ψυχή. Τον υπόλοιπο χρόνο δοκιμάζουμε τα αλλιώτικα ψωμιά των πόλεων, με την επέλαση των artisanal φούρνων και της νέας σχέσης μας με το ψωμί.

Στην Κάρπαθο, μια γυναίκα είναι από τους σταρ του νησιού. Σαν ιέρεια της μητριαρχίας, της ιδιότυπης μητριαρχίας που καλύπτει το νησί. Αυτή η «σταρ» είναι η φουρνάρισσα, η κυρία Αννα. Κάθε δεύτερη μέρα γεμίζει τον παλιό καυτό ξυλόφουρνο με μεγάλα καρβέλια ψωμί που ταξιδεύουν σε όλο το νησί -κάποια μπαίνουν και σε καράβια και ταξιδεύουν σε άλλα μέρη.

Η Άννα Λεντάκη στην Αυλώνα της Καρπάθου ξεχωρίζει το στάρι. Φωτογραφία του Φώτη Βαλλάτου
Στην Αθήνα τον προηγούμενο χειμώνα μέσα σε λίγες μέρες ουρές σχηματίστηκαν σε ένα στενό του Χολαργού για τα βαθιά νόστιμα ψωμιά ενός artisanal φούρνου που αισθητικά όμοιό του θα έβρισκες στη Νέα Υόρκη. Το Jesus Crust. Στα Χανιά εδώ και περίπου ένα μήνα ένας στρόβιλος υψώνεται από την οδός Κυδωνίας 101 και ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο που μεταμορφώθηκε σε μια γκαλερί με λαχταριστά όπως λένε όσοι έχουν δοκιμάσει ψωμιά και παρασκευές άρτου. Είναι το Red Jane που κατόρθωσε μέσα σε 20 μέρες λειτουργίας του να μπει στους New York Times που γράφουν ότι μοιάζει με club του Βερολίνου ή με μπουτίκ στη Νέα Υόρκη. Τα γλυκίσματα στέκονται στην βιτρίνα σαν κοσμήματα, γράφει η Gisela Williams.

Τα χέρια της κυρίας Αννας στην Αυλώνα Καρπάθου έχουν μάθει να αψηφούν την φωτιά. Πιάνει τα καυτά καρβέλια όπως βγαίνουν από τον φούρνο και τα νταχτιρντίζει σαν μωρά γελώντας όταν εμείς που την κοιτάμε νιώθουμε τα δικά μας ακροδάχτυλα να καίνε και μόνο με την εικόνα της. Το ψωμί, προζυμένιο, με κρούστα σθεναρή και σκούρα, μυρίζει ξύλο. Η ψύχα έχει ψυχή, δεν στέκει άχαρη έτοιμη να υποχωρήσει σε κάθε προσθήκη, δέχεται αγέρωχα το λάδι, τον ανθό του αλατιού δεν βουλιάζει δημιουργεί μια γεύση συγκλονιστική. Αυθεντική. Χειροποίητη. H Kάρπαθος είναι μια τέτοια μπουκιά ψωμί.

Στους artisanal φούρνους δεν ξέρουμε ποιος είναι πίσω πλάι στους επαγγελματικούς φούρνους και πατάει τα κουμπιά στους τεράστιους ζυμωτές, ή απλώνει τα ζυμάρια στους πάγκους έχοντας προσεκτικά μετρήσει γραμμάρια και αναλογίες. Υπάρχει κάτι το απρόσωπο. Όμως το ψωμί τους επιτέλους δεν είναι πλαστικό ή χάρτινο, δεν έχει μπαγιατέψει μέσα σε λίγες ώρες, ξυπνά στην πόλη την μνήμη της γεύσης, της ιεροτελεστίας, των συμβολισμών του ψωμιού. Και όλων των παρασκευών με βάση το ζυμάρι.

Ψωμιά του Red Jane στα Χανιά, πάνω στον μεγάλο μαρμάρινα πάγκο /Heidi Lerkenfeldt
Κάποιοι λένε ότι αρχίσαμε να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στο ψωμί μέσα στην πανδημία, όπου ο εγκλεισμός και η έλλειψη δραστηριοτήτων μας ώθησε στην κουζίνα. Δεν είμαι σίγουρη ότι αυτό ισχύει ακριβώς έτσι, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Πάντα στις ταβέρνες περιμένουμε την άφιξη του ψωμιού – του πρώτου που φτάνει μαζί με τα μαχαιροπίρουνα- στο τραπέζι ως μια ένδειξη της ποιότητας και της φιλοσοφίας της κουζίνας. Είναι του εμπορίου και απρόσεχτα διαλεγμένο; Είναι σπιτικό; Χειροποίητο; Έχει προζύμι. Έχει μπει στον φούρνο μικροκυμάτων για να έρθει ζεστό σαν για να σε ξεγελάσει;

Νιώθεις ότι υπάρχει ένα είδος σεβασμού απέναντί σου όταν το ψωμί έχει φροντίδα και επένδυση χρόνου -να, σαν τα συγκλονιστικά ψωμιά που φτιάχνουν στον Προβελέγγιο του Σωτήρη Κοντιζά. Σαν τα ψωμιά που ακόμα βγάζει -όλα ζυμωμένα στο χέρι και ψημένα μέσα στη φωτιά- ο φούρνος του Σέκκα στα Μανιάτικα του Πειραιά.

Σαν αυτά στον φούρνο του Τάκη -να ένας φούρναρης της Αθήνας που έγινε διάσημος μέσα σε ένα χώρο που δεν θυμίζει μπουλανζερί ή artisanal αρτοποιείο, αλλά κλασικό αθηναϊκό φούρνο. Εκεί που μας έστελνε η μητέρα μας να αγοράσουμε ψωμί και επιστρέφαμε με μία φρατζόλα που πάντα της είχε φαγωθεί η μία γωνία.  

Ναι, σε λίγες τροφές είναι η μνήμη τόσο βαθιά παρούσα όσο στο ψωμί. Στην απέραντη δημοκρατία του ψωμιού -που στις εποχές της μεγάλης κρίσης συνέχιζαν οι άνθρωποι να το φτιάχνουν με κάθε τρόπο, ακόμα και με κριθάρι, με ρεβίθι- έχουν επενδυθεί πολλοί συμβολισμοί και αξίες. Αυτό το «break the bread» που λένε οι αγγλοσάξονες και βλέπεις αμέσως μια οικογένεια, μια παρέα να κάθεται γύρω από ένα τραπέζι και να μοιράζεται το ψωμί. Ο άρτος και το αντίδωρο στην εκκλησία. Το χάδι της γιαγιάς όταν σε έπιανε το παράπονο, που ήταν μια φέτα ψωμί με ζάχαρη, με μαρμελάδα, με μερέντα.

Η σπουδαία Εύη Βουτσινά ήταν η τελευταία που ασχολήθηκε βαθιά και εξαντλητικά με την παράδοση, την ιστορία, την ουσία του ψωμιού. Με τα πρόσωπα πίσω από αυτό. Τα βιβλία της είναι ιερά. Μας έμαθαν να ζυμώνουμε, να τρώμε ψωμί και να επενδύουμε στην βραδύτητα και την υπομονή που θα γεννήσει την γεύση την οποία θα μοιραστείς με όσους αγαπάς. Σε μια εποχή όπου τα πάντα τρέχουν, τα πάντα έχουν προσανατολισμό το Instagram, είναι ανακουφιστικό να μπορείς να βουλιάξεις σε αυτή τη βραδύτητα. Να πάρεις τον χρόνο σου, σαν το ζυμάρι που φουσκώνει αργά και μυρίζει ο χώρος την ζεστή του υγρασία.

Στην Ικαρία, στο οινοποιείο του Καρίμαλη, μέσα σε έναν εκπληκτικό αμπελώνα -ποια Τοσκάνη;- κοιτάζω τα μεγάλα καρβέλια ψωμιού τοποθετημένα σε ένα πανέρι. Πάνω τους σχέδια. Τα στάχια. Μια φωτογραφία της καταγωγής, από εκεί όπου ξεκίνησαν. Είναι μεγάλα σαν μωρά, θαλερά, με σκούρα κρούστα, μυρίζουν αγάπη και πατρίδα (αν δυσκολεύεσαι σε λέξεις να εκφράσεις τι είναι πατρίδα, σκέψου την γεύση του ψωμιού). Φτάνουν στο τραπέζι μας μέσα σε πανέρια με κεντητά πανάκια να τα τυλίγουν.

 «Οι μέρες μας παίρνουν το δρόμο τους για λίγο ψωμί και μεγάλες λιακάδες» γράφει ο Γιάννης Ρίτσος. Καθώς το καλοκαίρι ψάχνω τους παλιούς ξυλόφουρνους και την ιστορία των φουρναραίων ανά την Ελλάδα – κυρίως σε ακριτικά νησιά- περιμένω από το φθινόπωρο, με την επιστροφή στην πόλη να σταθώ κι εγώ στην ουρά στους artisanal φούρνους των ωραίων βιολογικών αλευριών και των σπόρων για να την προμήθειά μου. Λίγο ψωμί και μεγάλες λιακάδες. Και ιστορίες ανθρώπων.

Πηγή: iefimerida.gr – Oι artisanal φούρνοι των πόλεων και οι ξυλόφουρνοι σε χωριά και νησιά ακριτικά – iefimerida.gr

---

Η ταινία Daliland, θα βγει το επόμενο διάστημα στους κινηματογράφους, κινείται γύρω από τη ζωή του διάσημου ζωγράφου, Σαλβαντόρ Νταλί ο οποίος άφησε το δικό του στίγμα.

Η ζωή του Ισπανού ζωγράφου Σαλβαντόρ Νταλί, ο οποίος αποτελεί έναν από τους πιο περιβόητους ζωγράφους του 20ου αιώνα και μια εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης έγινε ταινία και μετά από μια αναβολή πρόκειται να βγει το επόμενο διάστημα στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες.

Η ταινία θα δείξει κομμάτια από το γάμο του με την τυραννική σύζυγο του, θα αποκαλύψει τους φόβους του ζωγράφου που είχε για τον θάνατο, τις καλλιτεχνικές του συνεργασίες με τον Άλις Κούπερ και τις εξόδους στο φημισμένο Studio 54 της Νέας Υόρκης.

Η ζωή του Ισπανού ζωγράφου αναμένεται στις ελληνικές αίθουσες
Daliland: Η υπόθεση της ταινίας
Στα τελευταία χρόνια του θυελλώδους γάμου του ιδιοφυούς Σαλβαδόρ Νταλί και της τυραννικής συζύγου του Γκαλά, ο φαινομενικά ακλόνητος δεσμός τους αρχίζει να σπάει.

Από τα γυρίσματα της ταινίας Daliland
Τοποθετημένη στη Νέα Υόρκη και την Ισπανία του 1973, η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα από τα μάτια του Τζέιμς, ενός νεαρού βοηθού γκαλερίστα που θέλει να ανελιχτεί στον κόσμο της τέχνης και βοηθά τον εκκεντρικό και ανισόρροπο Νταλί να προετοιμαστεί για μία μεγάλη έκθεση.

Το cast
O βραβευμένος με Όσκαρ σερ Μπεν Κίνγκσλεϊ ενσαρκώνει τον θρυλικό Σαλβαντόρ Νταλί σε σκηνοθεσία της Μέρι Χάρον.

Στην ταινία πρωταγωνιστεί επίσης η Μπάρμπαρα Σούκοβα ως η σύζυγος του Νταλί και μούσα του Γκαλά, ο ανερχόμενος Κρίστοφερ Μπράινι υποδύεται τον Τζέιμς, έναν νέο παθιασμένο με την τέχνη νεαρό που βρίσκεται στον κυκλώνα του εκπληκτικού κόσμου του Νταλί.

Σκηνή από την ταινία
Ο Ρούπερτ Γκρέιβς υποδύεται το δεξί χέρι του Νταλί. H Αντρέα Πέτζιτς υποδύεται την Αμάντα Λίρ, το θρυλικό είδωλο και μεγάλη πηγή έμπνευσης για τον Σαλβαντόρ Νταλί.

Ο Μαρκ ΜακΚένα ενσαρκώνει τον Άλις Κούπερ. Ο Έζρα Μίλερ υποδύεται τον νεαρό Σαλβαντόρ Νταλί.

Ο Νταλί σε νεαρή ηλικία
Το όραμα της σκηνοθέτιδας
Η Μέρι Χάρον εξηγεί πώς ξεκίνησε η ιδέα για την ταινία που επικεντρώνεται στη ζωή του Ισπανού ζωγράφου:«Πριν από επτά χρόνια, δέχτηκα ένα τηλεφώνημα για να αναλάβω μία ταινία για τον Σαλβαντόρ Νταλί. Αρχικά ήμουν επιφυλακτική γιατί είχα ήδη κάνει μία ταινία για έναν εμβληματικό καλλιτέχνη με το I Shot Andy Warhol, και δεν ήθελα να κινηθώ σε παρόμοιο πλαίσιο».

Όταν όμως έδειξε το υλικό της έρευνας στον σύζυγο της, τον σεναριογράφο και σκηνοθέτη Τζον Γουόλς, εκείνος σκέφτηκε μία ιδέα που την ώθησε να αλλάξει γνώμη. «Το πιο συναρπαστικό στην πλοκή ήταν ο φόβος του Νταλί για τον θάνατο. Αυτό τον έκανε πολύ ανθρώπινο. Παρόλο που ήταν μία ιδιοφυΐα, μας έμοιαζε πολύ. Δεν θέλαμε να κάνουμε μία κλασική βιογραφία. Αποφασίσαμε να κινηθούμε σε ένα μικρό χρονικό πλαίσιο και να επικεντρωθούμε στον Νταλί ως άνθρωπο και όχι ως καλλιτέχνη» επισημαίνει ο Γουόλς. «Στη Μέρι άρεσε επίσης ότι η Γκαλά δεν είχε παρουσιαστεί ξανά, οπότε τονίσαμε τον ρόλο της. Μας ενθουσίασε η ευκαιρία να στρέψουμε το βλέμμα στον ταραχώδη γάμο τους».

Για να μπούμε στον κόσμο τους, το όχημα που επινόησαν οι δημιουργοί ήταν ένας νεαρός ενζενί, ο Τζέιμς, που κινείται ανάμεσα τους με την ελπίδα να εκπαιδευτεί πλάι στον ήρωα του, τον Νταλί. Το άλλο στοιχείο που εξέτασαν ήταν η ζωή του Νταλί ως ηλικιωμένου άντρα στη Νέα Υόρκη στα ‘70s, με καλλιτεχνικές συνεργασίες με τον Άλις Κούπερ και εξόδους στο Studio 54: «Ζούσε με πολύ μοντέρνο τρόπο στα ‘70s, αν και όλοι τον έχουμε στο μυαλό μας σαν έναν σουρεαλιστή των ‘30s» λέει η Χάρον.

«Πιστεύω ότι η ταινία της Μέρι θα προκαλέσει πολλά διαφορετικά συναισθήματα στο κοινό, οι θεατές θα γελάσουν, θα δακρύσουν και θα συνειδητοποιήσουν ότι ο Νταλί ήταν πραγματικά ένα αίνιγμα. Όλοι ξέρουν το μουστάκι του και τον πίνακα με τα ρολόγια που λιώνουν, αλλά λίγοι ξέρουν ποιος ήταν πραγματικά ο Νταλί» σχολιάζει ο Εντ Πρέσμαν, ένας από τους παραγωγούς της ταινίας.«Πιστεύω ότι με έναν απρόσμενο τρόπο η ταινία της Μέρι θα τον κάνει ακόμα πιο μυστηριώδη και ότι οι θεατές θα νιώσουν την ανάγκη να σκαλίσουν πιο βαθιά αυτή την ιδιοφυΐα».

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ  16/10/2022  21:02
10+4 σειρές, ταινίες και ντοκιμαντέρ του Netflix που βασίζονται σε αληθινά πρόσωπα
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ  26/06/2022  09:09
10 βιβλία που έγιναν σειρές και ταινίες στο Netflix
STORIES  19/06/2022  08:25
«Elvis»: Άγνωστες ιστορίες από τα παρασκήνια της ταινίας που βασίζεται στη ζωή του βασιλιά του rock n roll
Μία ιστορία ενηλικίωσης και γήρατος
Η Χώρα του Νταλί είναι μία ιστορία ενηλικίωσης και ένα καυστικό, αστείο και τρυφερό πορτρέτο της κρίσης που βιώνει στα γηρατειά ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Βρισκόμαστε στο 1974 στη Νέα Υόρκη, όπου ο 70χρονος σουρεαλιστής Σαλβαντόρ Νταλί μένει μερικούς μήνες τον χρόνο στο St Regis Hotel με τη σύζυγο και μούσα του, την έντονη και εκρηκτική Γκαλά. Ο Τζέιμς Λίντον είναι ένας νεαρός βοηθός σε γκαλερί, τον οποίο συμπαθεί ο Νταλί και τον καλεί στον κόσμο του για να τον βοηθήσει να προετοιμαστεί για τη νέα του έκθεση. Είναι μέσα από τα μάτια του Τζέιμς που βιώνουμε την περιπέτεια της χώρας του Νταλί.

Ο νεαρός ενθουσιάζεται με τον πρωτόγνωρο και λαμπερό αυτόν κόσμο και ελπίζει ότι θα μάθει πολλά για την τέχνη βοηθώντας τον θρυλικό ζωγράφο. Παρόλο που τον διακατέχει δέος για τον Νταλί, πολύ σύντομα θα αναγνωρίσει μία ευάλωτη πλευρά στο πρόσωπο του ηλικιωμένου καλλιτέχνη, που φοβάται τον θάνατο. Παράλληλα, γάμος του με την Γκαλά περνάει κρίση. Ο Τζέιμς θα μάθει πολλές αλήθειες: όχι μόνο για την τέχνη, αλλά και για την πολύπλοκη και γεμάτη ελαττώματα φύση του ανθρώπου πίσω από τους ιδιοφυείς πίνακες,τους θεατρινισμούς και το εμβληματικό μουστάκι.

Η αφίσα της ταινίας
Για τον Νταλί η Νέα Υόρκη είναι ένα πάρτι, όπου προκαλεί και διασκεδάζει. Παρέα με την νεαρή του μούσα, την πανέμορφη τρανς Αμάντα Λιρ, ο 70χρονος Νταλί ζει στα άκρα.

Καθώς η κάμερα κινείται ακούραστα, η ταινία αιχμαλωτίζει τη γεμάτη εκπλήξεις περιπέτεια του νεαρού Τζέιμς καθώς κυκλοφορεί σε έναν σαγηνευτικό κόσμο γεμάτο μοντέλα, κινηματογραφικούς αστέρες και ένα μείγμα από τις υψηλές και χαμηλές κοινωνικές τάξεις. Άλλωστε, τα ‘70s ήταν η εποχή της φοβερής μουσικής, των τρομερών πάρτι και η ταινία παρακολουθεί τον Τζέιμς καθώς απολαμβάνει τη ζωή στο Μανχάταν, που δονείται στον ρυθμό του glam rock.

Σε άκρα αντίθεση με τη σκηνή των ‘70s στη Νέα Υόρκη, μία σειρά από flashback μας αποκαλύπτουν την έντονη ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Νταλί και την Γκαλά. Μέσα από ένα ρομαντικό φίλτρο, ο Νταλί διηγείται στον Τζέιμς ιστορίες από τα νιάτα του. Οι σκηνές αυτές φέρουν την ατμόσφαιρα των ταινιών των ‘30s, όπως συμβαίνει αντίστοιχα με τις σκηνές των’70s

Η τελευταία πράξη της ταινίας διαδραματίζεται στο Καδακές, το αγαπημένο καταφύγιο του Νταλί στην Ισπανία, όπου καθηλώνεται και εμπνέεται από τα βραχώδη τοπία. Το ύφος της ταινίας αλλάζει από ρομαντική νοσταλγία σε παράλογη κωμικότητα και σε στιγμές θλίψης καθώς το ζευγάρι περνάει τα τελευταία του χρόνια μεταξύ μίσους και εξάρτησης.

Daliland: Άγνωστες ιστορίες από τα γυρίσματα
Η ενδυματολόγος Χάνα Έντουαρτς έκανε εκτενή έρευνα σε βιβλία και στα έργα τέχνης του Νταλί, άκουσε διάφορα podcast, μελέτησε βιογραφίες και έμαθε από τις συναντήσεις που είχαν διάφοροι άνθρωποι με τον Νταλί και την Γκαλά. Μελέτησε επίσης την περίοδο της δεκαετίας του ’70, πριν την disco και στο ξεκίνημα της punk, όπως εκφραζόταν στις ΗΠΑ.

Η Γκαλά στα εβδομήντα της χρόνια δεν φωτογραφιζόταν όσο ο Νταλί. Η έρευνα της ενδυματολόγου έδειξε ότι αγαπούσε την υψηλή ραπτική και τα κοσμήματα. Στο κάστρο της, στο Φιγκέρες, βρίσκονται πολλά κοσμήματα της, μερικά κομμάτια μάλιστα τα είχε σχεδιάσει ο Νταλί. Όλα έγιναν πηγή έμπνευσης για τα κοσμήματα που φοράει η Γκαλά στην ταινία.

Η θρυλική Swarovski προμήθευσε την παραγωγή με πολλά κρύσταλλα τα οποία ενσωματώθηκαν στα ρούχα της Σούκι Γουοτερχάουζ, που υποδύεται την Τζινέστα.

Η σκηνογράφος Ισόνα Ριγκάου είναι Καταλανή και μεγάλωσε κοντά στην περιοχή Φιγκέρες, όπου διατηρούσε σπίτι ο Νταλί και πέρασε πολύ χρόνο προς το τέλος της ζωής του.

Πηγή: iefimerida.gr – Daliland: Η ζωή του Νταλί έγινε ταινία –Ο ταραχώδης γάμος του, ο Άλις Κούπερ και οι βραδιές στο θρυλικό studio 54 – iefimerida.gr

---